មន្ត្រី​ប្រទេស​លោក​ខាង​លិច​និយាយ​ថា ចិន​កំពុង​សាងសង់​មូលដ្ឋាន​ទ័ព​ជើង​ទឹក​នៅ​កម្ពុជាដោយសំងាត់

Op-Ed: Candle Light Party, By Update -June 9, 202204

បកប្រែទាំងស្រុងពីកាសែតវ៉ាសឺនតុនផុស Washington Post

មន្ត្រី​ប្រទេស​លោក​ខាង​លិច​និយាយ​ថា ចិន​កំពុង​សាងសង់​មូលដ្ឋាន​ទ័ព​ជើង​ទឹក​នៅ​កម្ពុជាដោយសំងាត់
ដោយ Ellen Nakashima និង Cate Cadell
ថ្ងៃទី 6 ខែ មិថុនា ឆ្នាំ 2022 ម៉ោង 2:01 ល្ងាច អ៊ី​ឌី​ធី

មន្ត្រីបស្ចិមប្រទេសបាននិយាយថា ប្រទេសចិនកំពុងសាងសង់កន្លែងកងទ័ពជើងទឹកដោយសម្ងាត់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសម្រាប់ការប្រើប្រាស់យោធាផ្តាច់មុខ ដោយប្រទេសទាំងពីរបានបដិសេធថាមិនមែនជាករណីនោះទេ ហើយបានចាត់វិធានការវិសាមញ្ញដើម្បីលាក់បាំងប្រតិបត្តិការនេះ។

វត្តមានយោធានឹងស្ថិតនៅផ្នែកខាងជើងនៃមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមរបស់កម្ពុជា នៅឈូងសមុទ្រថៃ ដែលគ្រោងនឹងធ្វើជាកន្លែងនៃពិធីបើកការដ្ឋានក្នុងសប្តាហ៍នេះ នេះបើយោងតាមមន្ត្រីដែលនិយាយក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ដោយសារតែភាពរសើបនៃបញ្ហា។

ការបង្កើតមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករបស់ចិននៅកម្ពុជា ដែលជាមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកទីពីររបស់ខ្លួននៅក្រៅប្រទេស និងទីមួយនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកដ៏សំខាន់ គឺជាផ្នែកនៃយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ទីក្រុងប៉េកាំងក្នុងការកសាងបណ្តាញមូលដ្ឋានយោធាជុំវិញពិភពលោក ដើម្បីគាំទ្រដល់សេចក្តីប្រាថ្នារបស់ខ្លួនក្នុងការក្លាយជាមហាអំណាពិភពលោកពិតប្រាកដ នេះបើតាមក្រុមមន្ត្រី។

មូលដ្ឋានយោធាបរទេសតែមួយគត់របស់ចិននៅពេលនេះ គឺជាមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកក្នុងប្រទេស Djibouti នៅអាហ្វ្រិកខាងកើត។ មន្ត្រី និងអ្នកវិភាគបាននិយាយថា ការមានទីតាំងដែលមានសមត្ថភាពផ្ទុកនាវាកងទ័ពជើងទឹកធំនៅភាគខាងលិចនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងនឹងក្លាយជាធាតុសំខាន់នៃមហិច្ឆតារបស់ចិនក្នុងការពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់ ហើយនឹងពង្រឹងវត្តមានរបស់ខ្លួននៅជិតផ្លូវសមុទ្រសំខាន់ៗនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍។

មន្ត្រីលោកខាងលិចម្នាក់បាននិយាយថា “យើងវាយតម្លៃថា ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក គឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់មេដឹកនាំរបស់ប្រទេសចិន ដែលមើលឃើញឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកថាជាផ្នែកត្រឹមត្រូវ និងជាទីតាំងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃឥទ្ធិពលរបស់ចិន” ។ “ពួកគេចាត់ទុកការកើនឡើងរបស់ប្រទេសចិននៅទីនោះថាជាផ្នែកមួយនៃនិន្នាការពិភពលោកឆ្ពោះទៅរកពិភពលោកពហុប៉ូល ដែលមហាអំណាចធំៗអះអាងយ៉ាងតឹងរ៉ឹងចំពោះផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេនៅក្នុងផ្នែកនៃឥទ្ធិពលដែលគេយល់ឃើញ”។

មន្ត្រីរូបនេះបាននិយាយថា ទីក្រុងប៉េកាំងកំពុងប្រមូលទុននៅក្នុងតំបន់ថា “គ្មានឆន្ទៈឬមិនអាចប្រកួតប្រជែងផលប្រយោជន៍ស្នូលរបស់ចិន” ហើយតាមរយៈការរួមបញ្ចូលគ្នានៃការបង្ខិតបង្ខំ ការដាក់ទណ្ឌកម្ម និងការជំរុញនៅក្នុងវិស័យការទូត សេដ្ឋកិច្ច និងយោធា ជឿជាក់ថា វាអាចធ្វើអោយប្រទេសនានាងាកទៅរកផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួន។ មន្ត្រី​រូប​នោះ​បាន​និយាយ​ថា​៖ «​ជា​សំខាន់ ចិន​ចង់​ក្លាយ​ជា​អ្នក​មាន​អំណាច​ខ្លាំង​ដែល​អាចធ្វើអោយតំបន់​នេះ​ចុះ​ចាញ់​ការ​ដឹក​នាំ​របស់​ចិន ជាជាង​ប្រឈម​នឹង​ផល​វិបាក [មិន​ធ្វើ​ដូច្នេះ]»។

កាសែត Wall Street Journal បានរាយការណ៍នៅឆ្នាំ 2019 ថា ប្រទេសចិនបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់មួយដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យយោធារបស់ខ្លួនប្រើប្រាស់មូលដ្ឋាននេះ ដោយនេះជាការលើកឡើងពីមន្ត្រីសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តដែលដឹងពីបញ្ហានេះ។ ទីក្រុងប៉េកាំង និងទីក្រុងភ្នំពេញបានបដិសេធរបាយការណ៍នេះ ដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានថ្កោលទោសថាវាជាព័ត៌មានក្លែងក្លាយ។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិចិននៅពេលនោះក៏បានបរិហារនូវអ្វីដែលគេហៅថា “ពាក្យចចាមអារ៉ាម” ហើយបាននិយាយថា ប្រទេសចិនគ្រាន់តែបានជួយដល់ការហ្វឹកហ្វឺនយោធា និងឧបករណ៍ដឹកជញ្ជូនប៉ុណ្ណោះ។

យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ កាល​ពី​ចុង​សប្តាហ៍ មន្ត្រី​ចិន​នៅ​ទីក្រុង​ប៉េកាំង​បាន​បញ្ជាក់​ប្រាប់​កាសែត Washington Post ថា “ផ្នែក​នៃ​មូលដ្ឋាន​ទ័ព” នឹង​ត្រូវ​ប្រើ​ដោយ “យោធា​ចិន”។ មន្ត្រី​រូប​នេះ​បាន​បដិសេធ​ថា វា​មិន​មែន​សម្រាប់​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​ផ្តាច់​មុខ​ដោយ​យោធា ដោយ​និយាយ​ថា​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​ក៏​នឹង​ប្រើ​កន្លែង​នេះ​ដែរ។ មន្ត្រី​រូប​នេះ​បាន​បន្ថែម​ថា ជនជាតិ​ចិន​មិន​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​សកម្មភាព​ណា​មួយ​នៅ​លើ​មូលដ្ឋាន​កម្ពុជា​ឡើយ។

មន្ត្រី​រូប​នេះ​បាន​និយាយ​ថា​ការ​បើក​ការដ្ឋាន​សាងសង់​ដែល​គ្រោង​ធ្វើ​នៅ​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​កំពុង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ហើយ​មន្ត្រី​ចិន​នឹង​ចូលរួម។ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិនប្រចាំនៅកម្ពុជា ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងមានវត្តមាន។

នៅពេលសុំការអត្ថាធិប្បាយ ស្ថានទូតកម្ពុជាប្រចាំទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា ខ្លួន«មិនយល់ស្របជាខ្លាំងចំពោះខ្លឹមសារ និងអត្ថន័យនៃរបាយការណ៍នេះ ដោយសារវាជាការចោទប្រកាន់គ្មានមូលដ្ឋានដែលជំរុញឱ្យប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់កម្ពុជាជាអវិជ្ជមាន»។ ទូតនេះបានបន្ថែមថា កម្ពុជា “ប្រកាន់ខ្ជាប់” យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ទៅនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសនេះ ដែលមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋានទ័ពបរទេស ឬវត្តមានទ័ពនៅលើទឹកដីកម្ពុជា។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍បាននិយាយថា “ការជួសជុលមូលដ្ឋានគឺបម្រើតែមួយគត់ដើម្បីពង្រឹងសមត្ថភាពកងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដើម្បីការពារបូរណភាពដែនសមុទ្រ និងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មដែនសមុទ្រ រួមទាំងការនេសាទខុសច្បាប់”។

ក្រសួងការបរទេសចិនមិនបានឆ្លើយតបទៅនឹងសំណើសុំការអត្ថាធិប្បាយទេ។

មន្ត្រីលោកខាងលិចបាននិយាយថា ពួកគេរំពឹងថានឹងមានការទទួលស្គាល់នៅក្នុងពិធីនៃការចូលរួមរបស់ចិនក្នុងការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទាន និងការសាងសង់ការពង្រីកមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម ប៉ុន្តែមិនមែនជាផែនការសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ដោយកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិននោះទេ។ មន្ត្រីទីពីរបាននិយាយថា ផែនការពង្រីកត្រូវបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ 2020 ហើយជាពិសេសបានអំពាវនាវឱ្យយោធាចិនមាន “ការប្រើប្រាស់ផ្តាច់មុខនៃផ្នែកភាគខាងជើងនៃមូលដ្ឋាន ខណៈដែលវត្តមានរបស់ពួកគេនឹងនៅតែលាក់កំបាំង”។

រដ្ឋាភិបាល​ទាំង​ពីរ​បាន​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ដើម្បី​បិទ​បាំង​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​ថាមាន​ការ​កើនឡើង​នៃ​យោធា​ចិន​នៅ​រាម។ ជាឧទាហរណ៍ គណៈប្រតិភូបរទេសដែលមកទស្សនាមូលដ្ឋានត្រូវបានអនុញ្ញាតិឱ្យចូលបានតែទៅកាន់ទីតាំងដែលបានអនុម័តជាមុនប៉ុណ្ណោះ។ មន្ត្រីរូបនេះបាននិយាយថា ក្នុងអំឡុងទស្សនកិច្ចទាំងនេះ បុគ្គលិកយោធាចិននៅមូលដ្ឋានបានស្លៀកឯកសណ្ឋានស្រដៀងនឹងសមភាគីកម្ពុជា ឬមិនមានឯកសណ្ឋានអ្វីទាំងអស់ ដើម្បីជៀសវាងការសង្ស័យពីអ្នកសង្កេតការណ៍ខាងក្រៅ។ មន្ត្រី​រូប​នោះ​បាន​និយាយ​ថា នៅ​ពេល​មន្ត្រី​ការពារ​ជាតិ​នៅ​ស្ថានទូត​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ប្រចាំ​នៅ​កម្ពុជា​បាន​ធ្វើ​ទស្សនកិច្ច​នៅ​មូលដ្ឋាន​កាលពី​ឆ្នាំ​មុន ការពិនិត្យរបស់​លោក​ត្រូវ​បាន​គេ​កំហិត​យ៉ាង​ខ្លាំង។

អនុរដ្ឋលេខាធិការ Wendy Sherman បានមកបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ 2021 ហើយបានស្វែងរកការបំភ្លឺពីប្រទេសកម្ពុជា ជុំវិញការវាយកំទេចកាលពីឆ្នាំមុននៃអគារដែលផ្តល់មូលនិធិដោយសហរដ្ឋអាមេរិកចំនួនពីរនៅលើមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម នេះបើយោងតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការបរទេស។ ការរុះរើនេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីប្រទេសកម្ពុជាបានបដិសេធសំណើរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការចំណាយដើម្បីជួសជុលអគារមួយក្នុងចំណោមពួកគេ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់មន្ទីរបញ្ចកោណស្តីពីការអភិវឌ្ឍន៍យោធារបស់ចិនកាលពីឆ្នាំមុន។ របាយការណ៍​នោះ​បាន​និយាយ​ថា​៖ «​បញ្ជាក់ថា​កម្ពុជា​ប្រហែល​ជា​បាន​ទទួល​ជំនួយ​ពី​ [​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​ចិន​] ជំនួស​វិញ​ដើម្បី​អភិវឌ្ឍ​មូលដ្ឋាន​»​។

មន្ត្រីទី 2 បាននិយាយថា “អ្វីដែលយើងបានឃើញគឺពេលវេលាកន្លងទៅបានបង្ហាញជាគំរូច្បាស់លាស់និងជាប់លាប់នៃការព្យាយាមបំភាន់និងលាក់ទាំងគោលដៅចុងក្រោយក៏ដូចជាទំហំនៃការចូលរួមរបស់យោធាចិន” ។ “ចំណុចសំខាន់នៅទីនេះគឺការប្រើប្រាស់ផ្តាច់មុខរបស់ [PLA] នៃទីកន្លែង និងការមានមូលដ្ឋានយោធាឯកតោភាគីនៅក្នុងប្រទេសមួយផ្សេងទៀត។”

ក្រុមមន្ត្រីបាននិយាយថា កាលពីឆ្នាំមុន អគារ “មិត្តភាពវៀតណាមរួម” ដែលជាកន្លែងសាងសង់ដោយជនជាតិវៀតណាម ត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទីតាំងចេញពីមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម ដើម្បីបញ្ចៀសជម្លោះជាមួយបុគ្គលិកយោធាចិន។ ចិន និងវៀតណាម មានទំនាក់ទំនងតានតឹងជាយូរយារណាស់មកហើយ ដោយទីក្រុងហាណូយ និងទីក្រុងប៉េកាំង បានប៉ះទង្គិចគ្នាជុំវិញការទាមទារទឹកដីប្រកួតប្រជែងក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងអស់រយៈពេលកន្លះសតវត្សមកហើយ។

មន្ត្រីទី 2 បាននិយាយថា ការសម្ងាត់ជុំវិញមូលដ្ឋាននេះ ហាក់ដូចជាមានភាពរសើបណាស់សម្រាប់កម្ពុជា និងការព្រួយបារម្ភអំពីប្រតិកម្មក្នុងស្រុក។ មន្ត្រីរូបនេះបាននិយាយថា មានការប្រឆាំងក្នុងស្រុកយ៉ាងខ្លាំងចំពោះគំនិតនៃមូលដ្ឋានយោធាបរទេស តាមកំហិតនៃមាត្រារដ្ឋធម្មនុញ្ញស្តីពីហាមមានវត្តមានយោធាបរទេសនៅក្នុងប្រទេស។ ក្នុង​នាម​ជា​ប្រធាន​សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ក្នុង​តំបន់​ដែល​មាន​សមាជិក​10​ប្រទេស​នៅ​ឆ្នាំ​នេះ កម្ពុជា​ចង់​គេច​ពី​ការ​ចោទប្រាកាន់​ថា​ខ្លួន​ជា​អ្នក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​និង​ជា​កូន​បំណុល​របស់​ទីក្រុង​ប៉េកាំង នេះបើតាមមន្ត្រីទីពីរ។

ប្រទេសកម្ពុជាបាននឹងកំពុងដើរលើខ្សែបន្ទាត់ដ៏លំបាកមួយរវាងការចាត់ចែងអោយចិននិងការឃ្លាតឆ្ងាយពីទីក្រុងប៉េកាំង។ មន្ត្រីទីពីរបាននិយាយថា គេគឺជា “អ្នកគាំទ្រដ៏សាទរ” នៃកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេស អាមេរិក-អាស៊ាន នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីខែមុន។ កាលពីខែមីនា គេបានចូលរួមជាមួយប្រទេសចំនួន 140 ផ្សេងទៀតក្នុងការបោះឆ្នោតនៅឯមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីថ្កោលទោសការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន។ ទីក្រុងប៉េកាំងបានបដិសេធពីការបោះឆ្នោត ហើយបានអះអាងជាសាធារណៈនូវភាពជាដៃគូ “គ្មានដែនកំណត់” ជាមួយទីក្រុងមូស្គូ ដែលរួមមានការប្រឆាំងនឹងការពង្រីកបន្ថែមរបស់ណាតូ។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅកម្ពុជាមានការកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដោយប្រទេសចិនបានផ្តល់ជំនួយ និងការវិនិយោគយ៉ាងច្រើន ដែលជានិន្នាការមួយបានបង្កឱ្យមានការព្រួយបារម្ភមួយចំនួននៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញអំពីការពឹងផ្អែកខ្លាំងលើទីក្រុងប៉េកាំង។

របាយការណ៍របស់មន្ទីរបញ្ចកោណបាននិយាយថា លើសពីមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួននៅ Djibouti ដែលបានបើកនៅឆ្នាំ 2017 ទីក្រុងប៉េកាំងកំពុងស្វែងរកកន្លែងយោធាដើម្បីគាំទ្រ “កងទ័ពជើងទឹក អាកាស ដី អ៊ីនធឺណិត និងថាមពលអវកាស”។ គេបាននិយាយថា “ទំនងជានិយាយថាជាប្រទេសមួយចំនួន” ដោយបានចុះបញ្ជីច្រើនជាងដប់ រួមទាំងប្រទេសកម្ពុជា ថៃ សិង្ហបុរី ឥណ្ឌូនេស៊ី ប៉ាគីស្ថាន ស្រីលង្កា តង់ហ្សានី និងអារ៉ាប់រួម។ របាយការណ៍បាននិយាយថា បណ្តាញសកលមួយអាច “ទាំងរំខានដល់ប្រតិបត្តិការយោធារបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងគាំទ្រដល់ប្រតិបត្តិការវាយលុកប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក”។

របាយការណ៍ក៏បាននិយាយផងដែរថា អ្នកសិក្សាផ្នែកយោធាចិនបានអះអាងថា មូលដ្ឋានបែបនេះអាចអនុញ្ញាតឱ្យមានការដាក់ពង្រាយកងកម្លាំងយោធាជាក្រុមធំ និងការត្រួតពិនិត្យស៊ើបការណ៍សម្ងាត់របស់យោធាអាមេរិក។

មន្ត្រីចិនបានប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ថា បច្ចេកវិទ្យាស្ថានីយ៍លើដីសម្រាប់ប្រព័ន្ធផ្កាយរណបរុករក BeiDou មានទីតាំងនៅផ្នែករបស់ចិននៃមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម។ BeiDou គឺជាផលិតផលរបស់ប្រទេសចិនជំនួសប្រព័ន្ធកំណត់ទីតាំងសកលដែលគ្រប់គ្រងដោយកងកម្លាំងអវកាសអាមេរិក ហើយមានការប្រើប្រាស់សម្រាប់យោធា រួមទាំងតំរង់ទិសកាំជ្រួចផងដែរ។ មន្ត្រី​រូប​នេះ​មិន​បាន​ដឹង​ផ្ទាល់​ពី​របៀប​ដែល​ប្រព័ន្ធ​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រើ​នោះ​ទេ។

យោធារបស់ប្រទេសចិនប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធកំណត់ទីតាំង និងកំណត់ទិសដៅដែលមានភាពត្រឹមត្រូវខ្ពស់របស់ BeiDou ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ចលនានៃកម្លាំង និងការចែកចាយអាវុធដែលជាក់លាក់ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍ខែមីនាដោយទីភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ការពារជាតិរបស់មន្ទីរបញ្ចកោណ។

មន្ត្រីលោកខាងលិចទីបីបាននិយាយថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាមូលដ្ឋានជាសកលរបស់ប្រទេសចិនគឺ “មិនមែនគ្រាន់តែអំពីការពង្រឹងថាមពលប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែអំពីការកំណត់តាមដានជាសាកល និងដែនកំណត់ក្នុងលំហ”។ រាមរបស់កម្ពុជាគឺជា “ការខិតខំប្រឹងប្រែងប្រកបដោយមហិច្ឆតាបំផុតមួយរបស់ពួកគេរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន”។

កងទ័ពជើងទឹករបស់ចិនគឺជាអង្គភាពដែលមានចំនួននាវាច្រើនជាងគេលើពិភពលោករួចទៅហើយ។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់មន្ទីរបញ្ចកោណ បានឱ្យដឹងថា កងទ័ពជើងទឹកសហរដ្ឋអាមេរិកមាននាវាចម្បាំង 297 គ្រឿង – នាវាផ្ទុកយន្តហោះ នាវាពិឃាត នាវាមុជទឹក។ល។ – យោងតាមសេវាស្រាវជ្រាវសភា ខណៈដែលប្រទេសចិនមាន 355 ហើយត្រូវបានគេព្យាករណ៍ថានឹងមាន 460 នៅឆ្នាំ 2030 នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់មន្ទីរបញ្ចកោណកាលពីឆ្នាំមុន។

ប៉ុន្តែលោក Andrew Erickson នាយកស្រាវជ្រាវនៃការសិក្សាអំពីដែនសមុទ្រចិន វិទ្យាស្ថាននៅមហាវិទ្យាល័យ Naval War College “ដូចជាគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ដោយចំនួនទាំងនោះ បើគ្មានបណ្តាញសំខាន់ៗនៃគ្រឿងបរិក្ខារនៅបរទេសដ៏រឹងមាំទេ សមត្ថភាពប្រើប្រាស់របស់ពួកគេធ្លាក់ចុះយ៉ាងឆាប់រហ័សជាមួយនឹងចម្ងាយពីប្រទេសចិន” ។

លោក Richard Fontaine នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិសុខអាមេរិកថ្មី បាននិយាយថា ប្រទេសចិនមិនមានឋានៈស្មើនឹងបណ្តាញមូលដ្ឋានយោធាសហរដ្ឋអាមេរិកនៅជុំវិញពិភពលោក ដែលជាគុណសម្បត្តិផ្នែកយោធា និងយុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ។ ប៉ុន្តែ​លោក​បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា មូលដ្ឋាន​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា «​ផ្តល់​ឱ្យ​ពួកគេ​នូវ​សមត្ថភាព​ព្យាករណ៍​កម្លាំង​ដែល​ពួកគេ​​មិន​មាន​ក្នុង​តំបន់។ នោះជាខ្លឹមសារនៃសេចក្តីប្រាថ្នារបស់ចិន ក្នុងការមានវត្តមានយោធាដ៏លេចធ្លោមួយនៅទូទាំងតំបន់អាស៊ី និងនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលអនុញ្ញាតឱ្យទីក្រុងប៉េកាំងមិនស្ថិតក្នុងហានិភ័យ និងមានឥទ្ធិពលនយោបាយលើប្រទេសឆ្ងាយៗពីច្រាំងសមុទ្រចិន។

លោក Erickson បាននិយាយថា Djibouti គឺជាជំហានដំបូងដ៏សមហេតុសមផលសម្រាប់បន្ទាយយោធា ដែលវាស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ឆ្ងាយពីប្រទេសចិន ដែលទីក្រុងប៉េកាំងចង់មានវត្តមាន ក្នុងករណីនេះ ដើម្បីទទួលបានផលប្រយោជន៍ថាមពលនៅមជ្ឈិមបូព៌ាដែលកំពុងកើនឡើង។ លោកបានកត់សម្គាល់ផងដែរថា សហរដ្ឋអាមេរិក បារាំង និងជប៉ុនមានមូលដ្ឋានយោធានៅទីនោះយូរមកហើយ។ “សំណួរនឹងកើតឡើង តើអ្នកចាប់ផ្តើមបំពេញដំណើរការដោយរបៀបណា?”

លោក Erickson មានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសកម្ពុជាគឺជា “ភាពងាយស្រួលមិនបាច់គិត” ដែលលោក ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីតាំងពីឆ្នាំ ១៩៨៥ គឺ “សមហេតុផលខ្លាំងណាស់” ដោយកត់សម្គាល់ថា មេដឹកនាំកម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រយូរមកហើយជាមួយទីក្រុងប៉េកាំង។

លោក​បាន​ថ្លែង​ថា​៖ «​ប៉ុន្តែ​បញ្ហា​គឺ​កម្ពុជា​ជា​ប្រទេស​តូច​មួយ​នៅ​ក្នុង​កន្លែង​ដ៏​លំបាក។ “គេកំពុងព្យាយាមមានវិធីទាំងពីរនេះ៖ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាយុទ្ធសាស្ត្រអតិបរមាជាមួយប្រទេសចិនជាមួយនឹងការរុញច្រានក្នុងតំបន់ដ៏អប្បបរមា។ ភាពផ្ទុយគ្នានោះនឹងត្រូវលាតត្រដាងដោយការអភិវឌ្ឍន៍ដែលមិនអាចប្រកែកបាននៃកន្លែងនេះ»។

ចិន​ក៏​បាន​រាយការណ៍​ថា​បាន​ស្វែងរក​ការ​បង្កើត​កន្លែង​មួយ​នៅ​ UAE ។ កាសែត Wall Street Journal បានរាយការណ៍ថា កាលពីឆ្នាំមុន ទីភ្នាក់ងារស៊ើបការណ៍សម្ងាត់អាមេរិកបានដឹងថាទីក្រុងប៉េកាំងកំពុងសាងសង់ដោយសម្ងាត់នូវការដំឡើងយោធានៅកំពង់ផែក្បែររដ្ឋធានី Abu Dhabi របស់ទីក្រុង Emirati ។ កាសែត​បាន​រាយការណ៍​ថា បន្ទាប់​ពី​កិច្ច​ប្រជុំ និង​ទស្សនកិច្ច​របស់​មន្ត្រី​អាមេរិក ការ​សាងសង់​ត្រូវ​បាន​បញ្ឈប់។ ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៃគម្រោងគឺមិនច្បាស់លាស់។

លោក Eric Sayers អតីតទីប្រឹក្សារបស់ទីបញ្ជាការឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិករបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលឥឡូវជាអ្នកស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានសហគ្រាសអាមេរិក បាននិយាយថា ការសាងសង់មូលដ្ឋានសម្ងាត់របស់ចិននៃមូលដ្ឋានកម្ពុជា “ស្រដៀងនឹងសៀវភៅល្បែង” ដែលគេប្រើក្នុងការទាមទារមកវិញ និងការធ្វើយោធាវូបនីយកម្មលើកោះ Spratly ក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានជម្លោះចាប់ផ្តើមក្នុងឆ្នាំ 2015។ គាត់បាននិយាយថា “គេបានចាប់ផ្តើមដោយស្ងៀមស្ងាត់” ដោយទីក្រុងប៉េកាំងបានអះអាងថា ការសាងសង់កោះសិប្បនិម្មិតរបស់ខ្លួននៅលើថ្មប៉ប្រះទឹកផ្កាថ្ម និងអាតូលគឺសម្រាប់គោលបំណងសន្តិភាព ហើយសន្យាថាលក្ខណៈពិសេសនឹងមិនត្រូវបានធ្វើទំនើបកម្មយោធាទេ។ បន្ទាប់មក នៅពេលដែលវាយឺតពេលទៅហើយ យើងបានឃើញការធ្វើយោធាវូបនីយកម្មជាអចិន្ត្រៃយ៍ និងមិនអាចត្រឡប់វិញបាន»។

គាត់បាននិយាយថាគាត់រំពឹងនឹងឃើញនិន្នាការនេះផងដែរនៅក្នុងប្រជុំកោះ Solomon ដែលជាប្រទេសប៉ាស៊ីហ្វិកខាងត្បូងដែលថ្មីៗនេះបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិសុខជាមួយប្រទេសចិន។ កាលពីខែមេសា បន្ទាប់ពីច្បាប់ចម្លងនៃកិច្ចព្រមព្រៀងត្រូវបានបែកធ្លាយនៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម ទីក្រុងប៉េកាំងបានបញ្ជាក់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ដែលរដ្ឋាភិបាលទាំងពីរមិនបានចេញផ្សាយ។ យោងតាមច្បាប់ចម្លងដែលលេចធ្លាយ ប្រទេសចិននឹងត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យបញ្ជូនប៉ូលីសប្រដាប់អាវុធ និងបុគ្គលិកយោធាទៅកាន់កោះ Solomon ដើម្បីជួយរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់។ រដ្ឋាភិបាល​នៅ​ទីនោះ​បាន​បដិសេធ​ថា ខ្លួន​នឹង​មិនឱ្យ​ចិន​បង្កើត​មូលដ្ឋាន​យោធា​ទេ។

ប៉ុន្តែ​មន្ត្រី​លោក​ខាង​លិច​មាន​ការ​សង្ស័យ។ មន្ត្រីលោកខាងលិចទីបីបាននិយាយថា “មានភស្តុតាងដែលថាប្រទេសចិនកំពុងបង្កើតផែនការ ហើយបានបញ្ជូនក្រុមបច្ចេកទេសទៅ Solomon ដើម្បីស្វែងរកលទ្ធភាពសម្រាប់មូលដ្ឋានទ័ពដែលផ្ទុយនឹងការធានាមួយចំនួនដែលរដ្ឋាភិបាលនេះបានធ្វើចំពោះរដ្ឋាភិបាលសម្ព័ន្ធមិត្ត” ។

កិច្ចព្រមព្រៀង Solomon គឺជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ចិនកាន់តែទូលំទូលាយ – មិនមានជោគជ័យតែរហូតទេ – ដើម្បីកសាងឥទ្ធិពលនៅក្នុងតំបន់។ កាលពីសប្តាហ៍មុន អ្នកការទូតកំពូលរបស់ចិន លោក Wang Yi បានបញ្ចប់ដំណើរទស្សនកិច្ចរយៈពេល 10 ថ្ងៃនៃមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកខាងត្បូង ប៉ុន្តែបានបរាជ័យក្នុងការសម្រេចបាននូវកញ្ចប់កតិកាសញ្ញាប្រទេសចំនួន 11 ស្តីពីសន្តិសុខ និងការអភិវឌ្ឍន៍ដែលចង់បាន។ ជំនួសឱ្យការធ្វើរដ្ឋប្រហារការទូតនៅសាឡូម៉ូនកុំអោយកើតឡើងវិញ សំណើរបស់ចិនត្រូវបានទុកនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយក្នុងប្រទេសហ្វីជី បន្ទាប់ពីប្រទេសមួយចំនួនបានចោទសួរថាតើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះនឹងបង្កឱ្យមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នាកាន់តែខ្លាំងរវាងចិន និងគូប្រជែងនៅក្នុងតំបន់ឬទេ។

មន្ត្រី​ទី​បី​បាន​និយាយ​ថា ប៉ុន្តែ​វា​នឹង​ជា​កំហុស​មួយ​ដែល​យក​ការ​បដិសេធ​របស់​លោក Wang ជា​សញ្ញា​មួយ​ដែល​ថា​ឥទ្ធិពល​របស់​ក្រុង​ប៉េកាំង​កំពុង​ធ្លាក់​ចុះ “មានគុណភាពជាដំណាក់ៗ ចំពោះអ្វីដែលជនជាតិចិនចូលរួម ហើយពួកគេនឹងបន្តរុលរហូត។ ដូច្នេះ​អ្នក​ណា​ដែល​គិត​ថា​នេះ​ជា​សញ្ញា​មួយ​ដែល​ថា​ពួកគេ​ត្រូវ​បាន​គេ​បង្អាក់ ឬ​ត្រូវ​បាន​រារាំង​នោះ​ មិន​ត្រឹមត្រូវ​ទេ»។

Alice Crites នៅ Washington និង Eva Dou នៅ Shenzhen ប្រទេសចិន បានចូលរួមចំណែកក្នុងរបាយការណ៍នេះ។